In Verbonden Democratie doet Peter van der Vliet verslag van zijn opdracht voor de Gemeente Amsterdam om Stadsdeel Nieuw-West schoon, heel en veilig te maken. Wie een concreet stappenplan verwacht, komt bedrogen uit. Maar wie geïnteresseerd is in hoe verbinding met bewoners tot stand komt en hoe onder- en bovenstromen elkaar beïnvloeden, vindt in dit boek waardevolle inzichten. Het is vooral geschreven voor maatschappelijk betrokken lezers die grote thema’s als klimaat en democratie niet uit de weg gaan.
waarschuwersvalkuil
Het boek opent sterk met een verkenning van de zogenoemde ‘waarschuwersvalkuil’. Van der Vliet beschrijft hoe politici vaak waarschuwen voor misstanden, maar de verantwoordelijkheid daarbij buiten zichzelf plaatsen. Dit versterkt het wij-zij-denken en plaatst hen in de rol van aanklager binnen de bekende dramadriehoek. Burgers volgen de waarschuwer vaak blindelings, zich niet bewust van hun eigen rol als afhankelijk slachtoffer. Van der Vliet noemt dit ‘ontbrekend bewustzijn’. Vanuit dit perspectief werpt hij nieuw licht op kwesties als de toeslagenaffaire en het stikstofdebat.
Een andere scherpe observatie: in het huidige systeem is nauwelijks ruimte voor de burger. Volgens Van der Vliet hebben bewoners hun invloed uitbesteed aan professionals, met als gevolg dat zij zich slecht vertegenwoordigd voelen. De gevolgen daarvan zijn bekend – de toeslagenaffaire is het meest schrijnende voorbeeld.
invalshoeken
Van der Vliet laat zien hoe deze kloof te overbruggen is, op basis van zijn eigen ervaringen én ondersteund door diverse modellen en theorieën. Die reiken van kwantumfysica tot Spiral Dynamics, van Appreciative Inquiry tot de Maya-kalender, en van de trias politica tot het model van Ken Wilber. Die rijkdom aan invalshoeken is indrukwekkend, maar kan ook overweldigend zijn. De vraag is of iedere lezer gebaat is bij zo’n brede uitwaaiering.
Toch komt Van der Vliet nooit belerend over. Hij stelt zich kwetsbaar op, deelt persoonlijke ervaringen en schrijft met oprechte betrokkenheid. Gaandeweg leer je hem kennen als een man met het hart op de juiste plek. Als opleidingskundige zoekt hij naar manieren om persoonlijke ontwikkeling en bewustwording te verbinden met praktische toepassing. ‘Als opleidingskundige stoei ik mijn hele arbeidzame leven met de vraag hoe je persoonlijke ontwikkeling en bewustwording kan combineren met toepassing in de praktijk,’ schrijft hij treffend.
Nieuw-West
De opgave in Nieuw-West was niet gering: bewoners betrekken, kritisch zijn op het eigen gemeentelijk apparaat, boven- en onderstromen verbinden, aandacht hebben voor het klimaat én zorgen over de democratie serieus nemen. Veel ballen tegelijk in de lucht houden, kortom.
Dat bewoners de aanpak waardeerden, is niet verrassend. Mensen voelen snel of je denkt in mogelijkheden en hen echt wilt helpen – of dat je je verschuilt achter regels en bureaucratie. Van der Vliet en zijn collega’s namen hun verantwoordelijkheid. Ze luisterden naar bewoners, inventariseerden problemen en gingen daarmee aan de slag. Klinkt eenvoudig, maar dat luisteren blijkt voor veel bureaucratische organisaties een lastig te nemen horde. Hier klinkt de invloed door van Otto Scharmer en diens Theory U, waarin luisteren en het opschorten van aannames centraal staan. Ook de samenwerking met prof. Kees Dorst (Design Innovation) hielp Van der Vliet bij de vraag: hoe verbind je wat er op straat gebeurt met wat er in beleid nodig is?
Verbonden Democratie sluit af met tien inzichten uit Nieuw-West. Het meest aansprekende? Begin vanuit wat bewoners belangrijk vinden en wat ze al doen. Hier spreekt de opleidingskundige: geen top-down benadering, maar contact maken, behoeften peilen en pas daarna handelen.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.