Donuteconomie: Een nieuw economisch model voor de 21e eeuw

In een wereld waar klimaatverandering, ongelijkheid en schaarste van hulpbronnen steeds urgentere problemen worden, biedt de donuteconomie een verfrissend alternatief voor onze huidige economische modellen. Ontwikkeld door de Britse econoom Kate Raworth, visualiseert dit concept de economie als een donut: een veilige en rechtvaardige ruimte waarin de mensheid kan floreren, begrensd door sociale voorzieningen aan de binnenkant en ecologische grenzen aan de buitenkant.

De essentie van de donuteconomie

Het donutmodel bestaat uit twee concentrische cirkels: een sociale ondergrens en een ecologisch plafond. De binnenste cirkel vertegenwoordigt de minimale levensstandaard voor iedereen, met aspecten als gezondheidszorg, onderwijs, voedselzekerheid en huisvesting. De buitenste cirkel toont de ecologische grenzen die we niet mogen overschrijden om onze planeet leefbaar te houden. De 'veilige en rechtvaardige ruimte' voor de mensheid bevindt zich tussen deze twee grenzen – in de vorm van een donut.

Van BBP-obsessie naar meervoudige waardecreatie

Een van de kernproblemen die Raworth identificeert in traditionele economische modellen is de fixatie op het Bruto Binnenlands Product (BBP) als enige graadmeter voor vooruitgang. Deze eenzijdige focus op economische groei negeert sociale en ecologische kosten en is onhoudbaar op een eindige planeet.

De sociale fundamenten van de donut

De binnenrand van de donut vertegenwoordigt twaalf sociale dimensies ontleend aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Deze omvatten basisbehoeften als voedsel, water, energie, onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting, maar ook maatschappelijke waarden als gendergelijkheid, sociale rechtvaardigheid en politieke inspraak. Vallen mensen onder deze drempel, dan leven ze in gebrek.

De ecologische grenzen van de donut

De buitenrand van de donut wordt gevormd door negen planetaire grenzen, geïdentificeerd door Earth System wetenschappers onder leiding van Johan Rockström. Deze omvatten kritieke processen zoals klimaatverandering, oceaanverzuring, chemische vervuiling, stikstof- en fosforbelasting, zoetwatergebruik, landconversie, biodiversiteitsverlies, luchtvervuiling en aantasting van de ozonlaag. Overschrijden we deze grenzen, dan brengen we de stabiliteit van onze planeet in gevaar.

Van lineair naar circulair denken

Een belangrijk aspect van de donuteconomie is de verschuiving van lineaire naar circulaire economische modellen. In plaats van 'take-make-waste' processen pleit Raworth voor regeneratieve systemen die afval minimaliseren en waarde behouden.

Praktische toepassingen van de donuteconomie

De kracht van het donutmodel ligt in zijn praktische toepasbaarheid op verschillende niveaus: van individuele huishoudens en bedrijven tot steden en landen. Wereldwijd experimenteren steden als Amsterdam, Brussel en Portland met de implementatie van donutprincipes in hun beleid.

Van theorie naar beleid

De impact van de donuteconomie reikt inmiddels ver buiten academische kringen. Overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties gebruiken het model als kader voor nieuwe beleidsvorming en strategieontwikkeling.

De donuteconomie toegepast op specifieke sectoren

Het donutmodel biedt ook waardevolle inzichten voor specifieke sectoren zoals toerisme, zorg, onderwijs en sociaal ondernemerschap. Door een sectorspecifieke benadering kunnen organisaties ontdekken hoe ze binnen hun eigen context kunnen bijdragen aan een inclusieve en regeneratieve economie.

Critici en uitdagingen

Hoewel de donuteconomie wereldwijd enthousiasme oproept, zijn er ook critici. Sommigen betwijfelen of een economie zonder groei wel mogelijk is in ons huidige systeem. Anderen wijzen op de praktische uitdagingen bij het implementeren van dit model, zoals de noodzaak voor nieuwe meetinstrumenten, instituties en samenwerkingsvormen.

De toekomst van de donuteconomie

Zes jaar na de publicatie van haar boek heeft Raworth's model wereldwijd weerklank gevonden. Multinationals als Mars, Patagonia en Unilever passen de principes toe in hun bedrijfsvoering. Steden als Amsterdam, Stockholm en Brussel gebruiken het model voor stedelijke planning. En onderwijsinstellingen integreren de donuteconomie in hun curricula.

De donuteconomie is geen utopische droom maar een praktisch kader dat ons helpt complexe uitdagingen aan te pakken. Het verbindt sociale en ecologische vraagstukken die traditioneel gescheiden worden behandeld, en biedt een kompas voor de transitie naar een duurzame en rechtvaardige economie.

Conclusie: Een kompas voor de 21e eeuw

De donuteconomie biedt een hoopvol perspectief in een tijd van ecologische crises en sociale ongelijkheid. Door economisch succes te herdefiniëren en de focus te verschuiven van eindeloze groei naar evenwichtig welzijn, wijst het model een weg naar een toekomst waarin alle mensen kunnen floreren binnen de grenzen van onze planeet.

Zoals Kate Raworth zelf zegt: 'Wees geen optimist als je daardoor de dingen op hun beloop laat. Wees geen pessimist als dat ertoe leidt dat je de strijd opgeeft. Maar wees een activist, en stel jezelf de vraag: wat kan ik doen om dingen beter te maken?'

De donuteconomie daagt ons uit om met frisse ogen te kijken naar onze economie en onszelf af te vragen: hoe kunnen we een economie creëren die zowel mensen als planeet laat floreren? Het antwoord op die vraag zal bepalend zijn voor de wereld die we achterlaten aan toekomstige generaties.