Omgaan met risico's

Het boek 'Omgaan met risico’s' zou ik de titel 'Omgaan met veiligheidsrisico’s' hebben meegegeven. Dat is namelijk het expertisegebied van de auteurs Cees Muusse en Siep Slager en daarin hebben ze hun sporen in de praktijk verdiend. Omgaan met risico’s in organisaties gaat veel verder dan alleen het beheersen van bedrijfsongevallen, waar het boek zich volledig op richt. Los van de titel is het een boek dat me mixed feelings bezorgt. Het boek bevat drie delen met de namen Risico’s managen, Risico’s in kaart brengen en De bedrijfsrisico’s beheersen. Ook die namen dekken de lading niet volledig. Het laatste deel over de beheersing van bedrijfsrisico’s bestaat bijvoorbeeld grotendeels uit een zeer uitgebreide vragenlijst ter preventie of onderzoek van ongevallen. Bedrijfsrisico’s zijn niet scherp gedefinieerd ten opzichte van veiligheidsrisico’s, waarvan de definitie ook rammelt. Wederom, risicobeheersing in en door organisaties gaat verder dan het analyseren van antwoorden op een vragenlijst. Dit alles is verassend, omdat het boek sterk begint met een overzicht van het moderne management. Muusse en Slager staan onder andere uitgebreid stil bij misschien wel dé goeroe op het gebied van veiligheidsmanagement, James Reason. Ze geven zelfs een pagina’s lange samenvatting van diens klassieker Managing the risks of organizational accidents. Een originele manier om de essenties van deze klassieker uit 1995 te doorgronden. En daarmee kom ik op de rest van het boek. Wat de auteurs bij Reason doen laten ze zelf na. Deel twee over de risico’s in kaart brengen geeft namelijk een overdaad aan al jaren bestaande benaderingen en modellen, zoals de ijsberg, de dominostenen en het gatenkaasmodel. Dit alles wordt in detail met elkaar vergeleken, wat het allemaal (nodeloos?) complex maakt. Volgens mij begint veilig werken met het streven naar overzicht en eenvoud. Een ander punt is dat dergelijke modellen minimaal 25 jaar oud zijn. Nu is het niet zo dat oud per definitie achterhaald is. Wel ben ik zeer benieuwd of en hoe de klassiekers een antwoord hebben op recente ontwikkelingen op het gebied van cyber security en social media. Ik denk hier zomaar aan een cyber aanval op een kerncentrale. Ook ontbreekt bijvoorbeeld de veel recentere benadering van de High Reliability Organizations. Dit concept is door Karl Weick en Katherine Sutcliffe beschreven in Management van het onverwachte. Het bestaat uit 5 bewezen principes voor veilig werken in hoog-risicovolle werkomgevingen, die ook in Nederland steeds meer in de belangstelling staan en worden toegepast. Kortom, er is wel wat aan te merken op dit boek. Aan de andere kant geeft het een grondig overzicht van de klassiekers op het gebied van veiligheid in organisaties. Dit is ook wat waard, zeker als handboek voor deelnemers aan opleidingen als Middelbare en Hogere Veiligheidskunde. Moderne veiligheidskundigen moeten immers leren om door de bomen het bos te zien. Voor mij zelf was het boek eveneens waardevol. Dit vooral omdat ik me realiseer dat veiligheidskunde met dezelfde problemen kampt als het aanpalende risicomanagement: te instrumenteel, te complex, te veel niet-vernieuwde modellen, en vooral te veel verschillende begrippen, die eigenlijk hetzelfde zeggen in andere woorden. Kortom, hoogste tijd om het een en ander te kappen in het woud der klassiekers, en dat te vervangen door frisse jonge aanplant.