In veel zelfhulpboeken wordt het belang van optimisme benadrukt. Het is niet alleen de manier om rijk en succesvol te worden, maar ook om te genezen (zoals in Smile or die van Barbara Ehrenreich). Het idee wordt misschien wel het beste samengevat in de beroemde oneliner van een van de eerste goeroes in het genre, Napoleon Hill. ‘Wat iemand kan bedenken en geloven, dat kan hij bereiken.’
Ook binnen veel organisaties en bedrijven heerst het positiviteitsidee. Daar wordt volgens de Zweedse psycholoog en onderzoeker Ida Hallgren ‘de godganse dag gehighfived’. Ze vertelt aan Knack: ‘Dit ongeschreven optimismevoorschrift is een makkelijke manier om het personeel de mond te snoeren. Een werknemer die kritiek uit, wordt meteen weggezet als zeurpiet. Man, doe toch niet zo negatief!’
Terwijl juist een dosis pessimisme belangrijk is voor het succes van een organisatie, zo blijkt uit het voorbeeld van een Zweeds reisbureau dat zich al voor de tsunami van 2004 had verdiept in de mogelijkheid van zo’n natuurramp. Hallgren: ‘Zij bleken de enigen die, toen het zover was, een noodplan klaar hadden liggen.’ Vandaar dat ze bij organisaties en bedrijven het concept van een negatieve brainstorm introduceert. Daarin wordt bedacht wat er zoal mis kan gaan en hoe de organisatie daarop zou kunnen reageren.
Zelfs in de eeuwige zoektocht naar geluk, kan een dot pessimisme wonderen doen. Te veel optimisme creëert namelijk verwachtingen waaraan niet voldaan kan worden. Wat zou helpen? Wat pessimistischere verwachtingen. Het is een van de dingen die Hallgren in de onlangs ontwikkelde training ‘Beter wordt het niet’ met cursisten gaat onderzoeken. Dat er vraag is naar wat meer pessimisme, bleek wel. Al na een dag werd de inschrijving voor de training gesloten vanwege het overweldigende aantal aanmeldingen.