Verhalend strafrecht

De strafrechtspleging staat in het teken van toerekening. In de strafprocedure wordt steeds op deze act — waarbij de strafrechter tussen dader en daad het verband ‘schuld’ aanneemt — voorgesorteerd. Zo wordt het feitenonderzoek reeds verricht met het oog op het aanleveren van de ‘grondstoffen’ die een eventueel (on)schuldoordeel kunnen dragen. ‘Blote feiten’ zeggen echter niets over de schuld van de verdachte. Het schuldoordeel waarmee tot uitdrukking wordt gebracht dat de verdachte straf verdient, is een bij uitstek moreel oordeel. Het gaat bij de schuldvaststelling veeleer om het leggen van verbindingen tussen de strafrechtelijk relevante feiten zoals de (persoon van de) verdachte, de gewraakte gedraging en de omstandigheden waaronder deze is verricht.

De strafrechtspleging is afhankelijk van een interpretatiebeweging waarbij het personage (de verdachte) en de overige verhaalselementen (de handeling, de omstandigheden, gebeurtenissen) door middel van een plot binnen een verhaal (requisitoir, pleidooi of rechterlijk oordeel) worden opgenomen. Alleen dán kan de rechter zijn normatieve oordeel vellen. Kortom, de strafrechtspleging is afhankelijk van ‘narrativiteit’.

Dit boek beoogt inzicht te verschaffen in de wijze waarop een verhaal de voor het strafproces relevante feiten bewerkt en zodoende vatbaar maakt voor een juridisch-normatieve waardering. De auteur behandelt de algemene plaatsbepaling van narrativiteit binnen het strafrecht, en brengt – aan de hand van een aantal kernbegrippen uit de narratologie – de eigenschappen van het verhaal in kaart. Het narratief ‘mechanisme’ — de plot — staat daarin centraal. De auteur gebruikt Dostojevski’s De broers Karamazov (1880) als voorbeeld om duidelijk te maken wat de rol van narrativiteit binnen het strafproces kan zijn.