Uitleg van rechtshandelingen

Voorwoord / V
Afkortingenlijst / XIII
Verkort aangehaalde werken / XV

HOOFDSTUK 1
De maatstaf voor uitleg in het algemeen / 1
1.1 Inleiding en plan van behandeling / 1
1.2 Uitgangspunten / 2
1.2.1 Het Haviltex-arrest en de wilsvertrouwensleer / 2
1.2.2 Toepassing van de Haviltex-maatstaf op eenzijdige gerichte rechtshandelingen / 3
1.2.3 Uitleg van eenzijdige ongerichte rechtshandelingen / 3
1.2.4 Geen verschil in maatstaf tussen totstandkoming en inhoud; beide is uitleg / 4
1.2.5 Gemeenschappelijke partijbedoeling / 5
1.2.6 Wilsvertrouwensleer en redelijkheid en billijkheid / 6
1.2.7 Pluriformiteit van de uitlegmaatstaf / 7
1.2.8 Differentiëren en combineren / 8
1.2.9 Uitlegcriteria en vuistregelnormen / 9
1.2.10 Bijzondere uitlegregels / 9
1.2.11 Object van uitleg en de bij uitleg in aanmerking te nemen gegevens / 11
1.2.12 Het wegnemen van leemtes door uitleg / 12
1.3 Relevante omstandigheden en gezichtspunten / 13
1.3.1 Uitgangspunt: alle omstandigheden zijn van belang; variaties / 13
1.3.2 Catalogi van in aanmerking te nemen omstandigheden / 13
1.3.3 Uitlegregels in algemene zin? / 14
1.3.4 Het grote praktische belang van de tekst / 15
1.3.5 De aard van de rechtshandeling; strekking en functie in het rechtsverkeer / 16
1.3.6 De hoedanigheid van partijen; deskundige bijstand / 17
1.3.7 Onderzoeks- en mededelingsplichten / 18
1.4 Consensualisme en de uitlegmaatstaf / 19
1.4.1 Hermeneutiek en consensualisme / 19
1.4.2 Simulatie, sideletters en minder / 20
1.4.3 De invloed van de toepasselijkheid van een vormvoorschrift op de uitlegmaatstaf / 21
1.5 Het peilmoment en dynamische uitleg / 23
1.5.1 Het peilmoment voor uitleg: ook posterieure omstandigheden zijn van belang / 23
1.5.2 Dynamische uitleg / 24
1.5.3 Uitzonderingen in verband met de aard van de rechtshandeling / 26

HOOFDSTUK 2
Cao-norm en geobjectiveerde Haviltex: objectiveren met het oog op derden / 29
2.1 Inleiding en plan van behandeling / 29
2.2 De cao-norm / 29
2.2.1 Een bijzondere uitlegnorm voor cao’s / 29
2.2.2 De cao-norm is niet een grammaticale interpretatie / 30
2.2.3 De cao-norm als een beperking van de in aanmerking te nemen omstandigheden / 30
2.2.4 De cao zelf is het object van uitleg / 31
2.2.5 De tweeledige bestaansgrond van de cao-norm: eenvormige uitleg en bescherming
tegen een niet-kenbare partijbedoeling / 32
2.2.6 Uitbreiding van de cao-norm naar andere gevallen, waarin objectieve uitleg
eveneens passend is / 33
2.2.7 Uitzonderingen op de cao-norm / 34
2.3 ‘Geobjectiveerde Haviltex’ / 35
2.3.1 De vloeiende overgang van DSM/Fox / 35
2.3.2 Toepassingen van ‘geobjectiveerde Haviltex’ / 36
2.3.3 Afgrenzing van het terrein van ‘geobjectiveerde Haviltex’ / 37
2.3.4 Rechtsopvolgers zijn geen derden in de zin van het uitlegleerstuk / 38
2.3.5 Evaluatie van de leer van de vloeiende overgang / 39
2.4 Het alternatief van de beschermingsbepaling van artikel 3:36 BW / 40

HOOFDSTUK 3
Variaties in verband met de wijze van totstandkoming / 43
3.1 Inleiding en plan van behandeling / 43
3.2 Onderhandelen door tussenpersonen / 44
3.3 Uitonderhandelde commerciële contracten / 45
3.3.1 Inleiding en samenvatting van de huidige stand van het recht / 45
3.3.2 Pleidooien in de literatuur voor een bijzondere uitlegmaatstaf voor uitonderhandelde commerciële contracten / 46
3.3.3 Principiële tegengeluiden / 47
3.3.4 Praktische bezwaren; overgangsfiguren / 47
3.3.5 Aanvankelijke (schijnbare?) steun voor een eigen maatstaf in de rechtspraak van de Hoge Raad / 48
3.3.6 Lundiform/Mexx: ook voor uitonderderhandelde commerciële contracten is de
Haviltex-maatstaf de norm, maar met nadruk op de tekst / 49
3.3.7 Nadruk op de tekst is niet een grammaticale uitleg in eigenlijke zin / 50
3.3.8 Een andere uitkomst dan volgens de tekst blijft mogelijk / 50
3.3.9 Terminologische kwestie: is de nadruk op de tekst ‘objectieve uitleg’? / 51
3.3.10 Voorlopige uitlegoordelen en uitonderhandelde contracten / 52
3.4 Uitleg contra proferentem / 54
3.4.1 Volgens de rechtspraak van de Hoge Raad is contra proferentem geen uitlegregel, maar wel een gezichtspunt / 54
3.4.2 Uitleg contra proferentem is wel regel bij de uitleg van algemene voorwaarden tegenover consumenten / 55

HOOFDSTUK 4
Variaties in de uitlegnorm in verband met de aard van de rechtshandeling / 59
4.1 Inleiding en plan van behandeling / 59
4.2 Variaties in het verbintenissenrecht / 59
4.2.1 Uitleg van algemene voorwaarden / 59
4.2.2 Uitleg van derdenbedingen / 61
4.2.3 Uitleg van abstracte bankgaranties / 62
4.2.4 Uitleg van verzekeringsovereenkomsten / 64
4.3 Uitleg op het grensvlak van goederen- en verbintenissenrecht / 65
4.3.1 Levering van registergoederen en vestiging van beperkte rechten op registergoederen / 65
4.3.2 Werking van de onderliggende obligatoire verhouding in het geval van registergoederen / 67
4.3.3 Levering van niet-registergoederen en vestiging van beperkte rechten op zulke goederen / 69
4.4 Uitleg in het familievermogensrecht / 71
4.4.1 Uitleg van huwelijkse voorwaarden / 71
4.4.2 Uitleg van uiterste wilsbeschikkingen / 72
4.5 Uitleg in het rechtspersonenrecht / 73
4.5.1 Uitleg van statuten / 73
4.5.2 Uitleg van 403-verklaringen / 74

HOOFDSTUK 5
Uitleg in zijn verhouding tot de andere bronnen van art. 6:248 BW / 77
5.1 Inleiding en plan van behandeling / 77
5.2 Uitleg en aanvullend en dwingend recht / 78
5.2.1 Inleiding / 78
5.2.2 Kwalificatievragen en uitleg / 78
5.2.3 De voorbeeldfunctie van aanvullend recht; conformerende uitleg / 80
5.2.4 Conformerende uitleg in het geval van dwingend recht / 81
5.2.5 Conformerende uitleg en Europees recht / 81
5.2.6 Conformerende uitleg en fundamentele rechten / 81
5.3 Uitleg en gewoonte / 82
5.4 Uitleg en redelijkheid en billijkheid / 82
5.4.1 Inleiding / 82
5.4.2 Uitleg en de aanvullende werking van redelijkheid en billijkheid / 82
5.4.3 Uitleg en de beperkende werking van redelijkheid en billijkheid / 83
5.4.4 Uitleg en onvoorziene omstandigheden / 84

HOOFDSTUK 6
Uitleg in het civiele proces / 87
6.1 Inleiding en plan van behandeling / 87
6.2 Uitleg en bewijs / 87
6.2.1 Het bewijsaanbod met betrekking tot de uitleg van een rechtshandeling / 87
6.2.2 De verdeling van de bewijslast / 88
6.2.3 Uitleg en de bewijskracht van akten / 89
6.2.4 Voorlopige uitlegoordelen als variatie op het voorlopige bewijsoordeel / 91
6.3 Uitleg en de grenzen van de rechtsstrijd / 92
6.4 Uitleg in cassatie / 93

HOOFDSTUK 7
Uitleg in internationaal perspectief: rechtsvergelijking / 95
7.1 Inleiding en plan van behandeling / 95
7.2 De objectieve uitleg in het Engelse recht / 97
7.2.1 De belangrijkste uitgangspunten: objectieve uitleg, peilmoment / 97
7.2.2 De uitlegnorm: natural meaning of the words used / 99
7.2.3 De relevante context / 100
7.2.4 De relevantie van de aard van het contract / 102
7.2.5 Rectification & estoppel / 103
7.2.6 Implied terms / 104
7.2.7 Analyse: vergelijking met het Nederlandse recht / 105
7.3 Duits recht: subjectief en subsidiair objectief / 107
7.3.1 De algemene norm: werkelijke partijbedoeling / 107
7.3.2 Relevante uitlegfactoren, aanvulling leemtes / 109
7.3.3 Uitleg van algemene voorwaarden / 110
7.3.4 Analyse / 111
7.4 Belgisch en Frans recht: subjectief en subsidiair objectief / 111
7.4.1 Specifieke uitlegregels uit het oude BW / 111
7.4.2 Het Belgische recht / 112
7.4.3 Het Franse recht / 115
7.4.4 Conclusie: subjectieve/objectieve uitlegmethode / 116
7.5 Internationale regelingen: subjectief en subsidiair objectief / 116
7.5.1 Common intention of the parties / 116
7.5.2 Gezichtspunten / 117
7.5.3 Uitleg van algemene voorwaarden, contra proferentem / 118
7.6 Rechtsvergelijkende analyse / 118
7.6.1 De algemene norm / 118
7.6.2 Uitleg van algemene voorwaarden / 120
7.6.3 Tegenstrijdige bepalingen / 120
7.6.4 De contra proferentem-uitlegregel / 121

HOOFDSTUK 8
Internationale elementen in Nederlandse contracten – de internationale herkomst van een partij of een clausule / 123
8.1 Inleiding en plan van behandeling / 123
8.2 Buitenlandse partijen / 124
8.2.1 Internationale herkomst van belang / 124
8.2.2 Onderzoeks- of mededelingsplicht bij onbekende buitenlandse betekenis? / 125
8.3 De uitleg van buitenlandse standaardclausules / 126
8.3.1 De achtergrond en herkomst: boilerplate-clausules / 126
8.3.2 Onduidelijkheden bij de uitleg van boilerplate-clausules / 128
8.3.3 De uitwerking van Haviltex op internationale clausules: de kaders van het Nederlandse recht / 129
8.3.4 Wanneer kan de buitenlandse standaardbetekenis relevant zijn? / 131
8.3.5 Standaard boilerplates / 133
8.4 De force majeure clause / 134
8.5 De Hardship-clausule en de Material Adverse Change clause / 136
8.6 Representations & warranties / 138
8.7 Het exoneratiebeding voor indirect damages / 140
8.8 Termination clause / 143
8.9 Subject to contract bepaling / 145
8.10 Time is of the essence-clausule / 145
8.11 Penalty & liquidated damages clauses / 146
8.12 Overige clausules: time limitations, technische begrippen, severability-clausules en survival clauses / 148
8.12.1 Algemeen / 148
8.12.2 Time limitations clauses bij klachten / 148
8.12.3 Technische bepalingen, Incoterms / 148
8.12.4 Severability clauses / 149
8.12.5 Survival clause / 149
8.13 Synthese: uitleg in internationaal verband / 150

HOOFDSTUK 9
Uitleg en contractvorming / 151
9.1 Inleiding en plan van behandeling / 151
9.2 Kan het uitlegregime wel contractueel worden beïnvloed? / 151
9.3 Beding dat de redelijkheid en billijkheid volledig uitsluit; partiële rechtskeuze ten aanzien van uitleg / 153
9.4 Beding op grond waarvan de overeenkomst letterlijk, grammaticaal of objectief wordt uitgelegd / 154
9.5 Entire agreement clause of de merger clause / 157
9.5.1 De entire agreement clause in het Anglo-Amerikaanse recht / 157
9.5.2 De entire agreement clause in de PECL en de PICC / 158
9.5.3 De betekenis van een entire agreement clause in Nederlandse contracten / 159
9.6 Het wijzigingsbeding of de no oral modification clause / 161
9.7 Het beding op grond waarvan een bepaalde taalversie prevaleert boven een andere taal / 163
9.8 Het beding op grond waarvan bepaalde documenten niet bij de uitleg kunnen worden betrokken / 164
9.9 Enige overige bepalingen / 165
9.9.1 Definitiebeding / 165
9.9.2 Kwalificatiebepaling / 166
9.9.3 Uitleg los van de context / 167

Artikelenregister / 169
Jurisprudentieregister / 173
Trefwoordenregister / 179
Verschenen titels Monografieën Privaatrecht / 183